“Lỗi tại bạn” là trở ngại trong việc giải quyết khó khăn, trong khi “Lỗi tại tôi” lại là yếu tố quan trọng giúp cho gia đình hạnh phúc.
Khi hai người đang đi dạo trên phố, một người tình cờ nhặt được chiếc ví rơi. “Oa, hôm nay thật may mắn. Thật bất ngờ vì tôi lại nhặt được tiền như thế này!” người đó nói. Tuy nhiên, người còn lại trở nên tức giận và nói “Tôi đã nói rồi, chúng ta nên chia đôi số tiền vì chúng ta đang đi cùng nhau trên con đường này mà.”
Đột nhiên, chủ sở hữu của chiếc ví xuất hiện. “Đúng là tôi đã tóm được cậu! Cậu đã lấy trộm ví của tôi”, chủ sở hữu lên tiếng. Người nhặt được chiếc ví tỏ ra vô cùng bất bình và nói “Tôi chỉ thấy nó rơi xuống đất và nhặt lên thôi. Tôi không có ý định giữ toàn bộ số tiền trong ví. Tôi chỉ muốn chia sẻ với người bạn này thôi.” Lúc đó, người bên vừa nắm tay bạn và nói “Vậy từ đầu tôi đã nói muốn tìm chủ sở hữu của chiếc ví rồi đấy!”
Người ta thường có xu hướng tự nhận công lao khi mọi việc thuận lợi, nhưng lại trách người khác khi gặp vấn đề. Khi có những tình huống diễn ra không theo ý muốn, mọi người thường đổ lỗi cho nhau. Cũng tương tự, tại nơi làm việc, nhân viên bận rộn thường trách nhau, ví dụ như “Tôi không muốn đến văn phòng vì người này hoặc người kia” hoặc “Người này không hoàn thành công việc tốt.”
Hiện tượng tương tự cũng xảy ra trong gia đình. Con cái trách bố mẹ vì không đủ tài chính để học thêm khi kết quả học tập không tốt. Bố mẹ đổ lỗi cho con cái, không chịu nghe lời nên gây căng thẳng hoặc vợ chồng trách nhau vì khó khăn nên gia đình không hạnh phúc. Ngay cả thời tiết cũng trở thành lý do để trốn tránh trách nhiệm cá nhân.
ó một câu nói rằng “Vụng múa lại chê đất lệch”. Điều này đề cao việc phát triển khả năng cá nhân trước khi đổ lỗi cho hoàn cảnh. Đối với các thành viên trong gia đình, nếu chúng ta tiếp tục trách móc lẫn nhau trong mọi tình huống, chỉ tạo thêm xung đột chứ gia đình không thể hạnh phúc. Vì vậy, trước khi đổ lỗi cho người khác, chúng ta cần tự xem lại bản thân đã làm gì.
Gia đình hạnh phúc thì không đổ lỗi cho nhau
Trong cuộc sống, chúng ta thường gặp phải những tình huống không may và đôi khi đối diện với những khó khăn bất ngờ. Tuy nhiên, người ta có thói quen tự khen ngợi mình khi công việc suôn sẻ và đổ lỗi cho người khác khi có sự cố diễn ra. Khi kết quả không như ý, người ta thường có khuynh hướng tìm lý do ở ngoại cảnh.
Con người có cơ chế tự bảo vệ để bảo vệ bản thân. Trong số đó, hiện tượng tâm lý trách người khác được gọi là “phóng chiếu”. Khi ai đó đối mặt với tình huống không thể chấp nhận hoặc đau đớn lớn, họ có thể vô thức sử dụng cơ chế “phóng chiếu”.
Một trong những lí do để trách người khác là vì đó là cách dễ dàng để thoát khỏi khủng hoảng. Cách này giúp chúng ta coi mình là trên hết mà không quan tâm đến đối phương. Việc thừa nhận sai lầm của chính mình là điều không thoải mái.
Mọi người đều mong muốn được coi là người hoàn hảo. Do đó, con người có xu hướng cảm thấy bất công và sợ rằng họ sẽ bị coi là không đủ năng lực nếu thừa nhận mình sai. Trong những tình huống như vậy, họ có xu hướng trách móc người khác.
Những đứa trẻ chưa trưởng thành thường tìm kiếm nguyên nhân từ bên ngoài mà không nhìn vào lỗi của bản thân nhiều hơn độ tuổi khác. Trong những tình huống đó, chúng thường tìm cách biện minh, ví dụ như “Tôi không thể đi học thêm vì bạn bè cứ rủ đi chơi”, “Tại mẹ không nhắc nên tôi mới mang thiếu sách vở đi học” hoặc “Em gái làm hỏng đồ chơi “.
Thái độ đổ lỗi cho người khác chứ không phải bản thân là biểu hiện của sự thiếu chín chắn, trưởng thành. Nên mỗi khi có vấn đề, chúng ta hãy nhìn nhận bản thân trước tiên, vì đó là cách cư xử của những người trưởng thành.
Để xây dựng một gia đình hạnh phúc, chúng ta nên có thái độ chủ động và sẵn lòng nhận lỗi khi cần thiết. Bằng cách nhìn vào bản thân và thừa nhận các sai sót, chúng ta có cơ hội học hỏi và phát triển mỗi ngày, tạo nên một môi trường gia đình tích cực và hạnh phúc.
Tác hại của việc đổ lỗi
Một hãng hàng không Mỹ đã khiến cả thế giới sửng sốt khi sử dụng biện pháp bạo lực để buộc hành khách rời khỏi máy bay, mặc dù hành khách đó đã mua vé và lên tàu bay hợp pháp. Nguyên nhân là do vé được bán vượt quá khả năng chở (overbooking), hành khách không đáp ứng yêu cầu xuống máy bay từ hãng hàng không.
Hãng hàng không này đã đổ lỗi cho hành khách vì hành vi quá hung hăng, nhưng sau đó đã chậm chạp nhận lỗi sau khi gặp phản ứng gay gắt từ công chúng. Tuy nhiên, việc chấp nhận lỗi chỉ xảy ra sau khi giá cổ phiếu của hãng giảm mạnh và lòng tin của khách hàng đã giảm xuống mức thấp nhất.
Đổ lỗi cho người khác không thể giúp cá nhân, doanh nghiệp và quốc gia phát triển. Khi tin rằng mình không mắc sai lầm, người đổ lỗi sẽ không nhận ra vấn đề hoặc sai sót cần được khắc phục, và họ sẽ tái diễn những sai lầm tương tự trong tương lai.
Nếu bạn chỉ dành thời gian đổ lỗi cho thế giới, hoàn cảnh và người khác, thì bạn sẽ là người chịu tổn thất. Hoàn cảnh, môi trường và những yếu tố khác nằm ngoài khả năng kiểm soát của bạn. Bạn chỉ có thể kiểm soát bản thân mình. Vì vậy, nếu bạn chỉ đổ lỗi cho những yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát và không cố gắng thay đổi bản thân, bạn sẽ không thu được lợi ích gì.
Tuân Tử, một triết gia Trung Quốc, đã nói: “Những người đổ lỗi cho người khác luôn gặp khó khăn, còn những người đổ lỗi cho ông trời thì không thể tiến bộ được”. Nếu bạn tin rằng vấn đề xấu đi là do lỗi của người khác, bạn sẽ trở nên tức giận và oán trách người khác.
Ví dụ, hãy xem xét trường hợp một người con yêu cầu mẹ đánh thức mình sớm để đi thi. Tuy nhiên, người mẹ đã chờ chồng trở về muộn và không thể dậy sớm để đánh thức con. Người con sau đó đi học muộn và trách mẹ vì không đánh thức mình, trong khi người mẹ trách chồng vì về nhà trễ. Người chồng bào chữa rằng anh ta không thể vắng mặt trong buổi họp công ty và trách con đã không tự dậy sớm. Sự hạnh phúc không thể tồn tại trong một gia đình nơi mọi người đổ lỗi cho nhau như vậy.
Những người chỉ trích người khác và trốn tránh trách nhiệm cuối cùng sẽ mất đi nhiều thứ. Nếu họ luôn đổ lỗi cho người khác, họ sẽ không thể tạo dựng cuộc sống riêng của mình. Họ như những người trì hoãn, bị cuốn vào cuộc sống của người khác và không thể sống theo ý mình.
Chúng ta là nhân vật chính trong cuộc sống của mình
Chúng ta là nhân vật chính, nhưng không có nghĩa là chúng ta chỉ nên tự trách mình. Nếu chúng ta tự trách mình quá nhiều, chúng ta sẽ mất tự tin và trở nên chán nản. Tự trách mình trong mọi tình huống khác hoàn toàn với việc thừa nhận lỗi lầm và chịu trách nhiệm cho những sai sót đó.
Việc chấp nhận lỗi lầm tương đương với việc nói rằng “Cuộc đời là của tôi, vì vậy tôi sẽ sửa những điều tôi đã làm sai và vượt qua khó khăn bằng chính sức mình”.
Khả năng phát triển sẽ mở ra khi chúng ta sử dụng năng lượng để nhận thức những thiếu sót của bản thân và tích cực sữa chữa thay vì dồn trách nhiệm lỗi cho người khác.
Với những ví dụ như đi dã ngoại bị mưa hay quan hệ với con cái, chúng ta có thể thấy rằng việc nhận trách nhiệm cho lỗi lầm của mình mang lại lợi ích lớn hơn so với chỉ trích người khác. Bằng cách thừa nhận và sửa chữa những sai sót, chúng ta có cơ hội làm tốt hơn và tạo ra một môi trường gia đình tích cực và hạnh phúc.
Vậy, thay vì chỉ trích và đổ lỗi, hãy nhìn vào bản thân và đặt câu hỏi “Tôi có thể làm gì để cải thiện tình huống này?” và “Tôi có thể học được gì từ những sai lầm đã xảy ra?”. Bằng cách này, chúng ta có thể xây dựng một gia đình hạnh phúc và tạo ra sự phát triển cá nhân và tương tác tích cực trong quan hệ gia đình.
Arthur Ashe, vận động viên quần vợt da màu gốc Phi đầu tiên giành chức vô địch một giải quần vợt lớn và sau đó trở thành huấn luyện viên, bình luận viên và nhà hoạt động nhân quyền, đã nhiễm HIV sau khi nhận máu trong khi phẫu thuật tim. Khi được hỏi vì sao ông phải chịu đau khổ từ căn bệnh khủng khiếp đó, ông đã trả lời:
“Khi giành được cúp vô địch, tôi không hỏi ‘Tại sao là tôi?’ Tương tự, khi đối diện với cái chết, tôi cũng không hỏi ‘Tại sao lại là tôi?’ Nếu tôi hỏi ông trời về nỗi đau của mình “tại sao lại là con”, thì tôi cũng phải hỏi Ngài về những may mắn và điều tốt đẹp của mình “tại sao lại dành cho con”.
Khi bạn cảm thấy mệt mỏi và không hạnh phúc, hãy suy nghĩ về việc liệu nguyên nhân có phải đến từ người khác, hoàn cảnh hay môi trường không. Không hạnh phúc không phải do người khác, môi trường hay hoàn cảnh, mà là do cách suy nghĩ của bạn. Ngay cả cỏ dại bị dẫm chân nhiều lần cũng không đổ lỗi cho đất cằn, mà vẫn cố gắng nở hoa giữa những kẽ gạch trên vỉa hè.
Cảm xúc là những gì bạn trải qua, và cuộc sống thuộc về bạn. Khi chúng ta chỉ ngón tay sang người khác và nói “Tại bạn đấy”, hãy nhớ rằng có nhiều ngón tay khác đang chỉ về chính mình.
John G. Miller, tác giả của cuốn sách “QBQ! Câu hỏi đằng sau câu hỏi”, cho rằng chúng ta nên tập trung vào “Cái gì và thế nào?” hơn là “Tại sao, khi nào và ai?”. Nếu có một vụ trộm xảy ra trong nhà, thì các thành viên trong gia đình nên đặt những câu hỏi mang tính xây dựng như “Chúng ta nên làm gì để tìm lại những thứ đã mất?”, “Chúng ta nên làm gì để đảm bảo rằng điều này sẽ không xảy ra lần nữa?” thay vì chỉ tìm lỗi và đổ lỗi cho ai đó như “Tại sao anh không khóa cửa?”, “Ai là người cuối cùng rời khỏi nhà?”.
Để làm điều đó, thay vì chỉ trích, bạn cần có lòng khoan dung để hiểu và động viên những thiếu sót của người khác và các thành viên trong gia đình, ngay cả khi thực tế là đó là lỗi của họ. Trong trường hợp trên, nếu bạn nói “Tôi nghĩ là tôi đã quên khóa cửa. Đó là lỗi của tôi” hoặc “Tôi nên kiểm tra lại trước khi ra ngoài. Đó là lỗi của tôi”, sẽ tạo ra một không khí ấm áp và tìm được giải pháp tốt hơn.
Trong một gia đình hạnh phúc, không có những lời như “Nhờ có tôi, mọi chuyện mới tốt đẹp. Tại mọi người, mọi chuyện mới xấu đi”. Sự thật hoàn toàn ngược lại.
